روش برخورد با دشمن
مبادا قراردادی را امضا کنی که در آن برای دغلکاری و فریب راههایی وجود دارد، و پس از محکمکاری و دقت در قرارداد نامه، دست از بهانهجویی بردار، مبادا مشکلات پیمانی که بر عهدهات قرار گرفته، و خدا آن را بر گردنت نهاده، تو را به پیمانشکنی وادارد، زیرا شکیبایی تو در مشکلات پیمانها که امید پیروزی در آینده را به همراه دارد، بهتر از پیمانشکنی است که از کیفر آن میترسی، و در دنیا و آخرت نمیتوانی پاسخگوی پیمانشکنی باشی.
نامه 53 (نامه به مالک اشتر، در سال 38 هجرى هنگامى که او را به فرماندارى مصر برگزید،آن هنگام که اوضاع محمد بن ابى بکر متزلزل شد،و از طولانىترین نامههاست که زیبایىهاى تمام نامهها را دارد
با خدا و با مردم، و با خویشاوندان نزدیک،و با افرادى از رعیّت خود که آنان را دوست دارى،انصاف را رعایت کن،که اگر چنین نکنى ستم روا داشتى و کسى که به بندگان خدا ستم روا دارد خدا به جاى بندگانش دشمن او خواهد بود،و آن را که خدا دشمن شود،دلیل او را نپذیرد،که با خدا سر جنگ دارد،تا آنگاه که باز گردد،یا توبه کندو چیزى چون ستمکارى نعمت خدا را دگرگون نمىکند،و کیفر او را نزدیک نمىسازد،که خدا دعاى ستمدیدگان را مىشنود و در کمین ستمکاران است مردم گرایى،حق گرایى دوست داشتنىترین چیزها در نزد تو،در حق میانهترین،و در عدل فراگیرترین،و در جلب خشنودى مردم گستردهترین باشد،که همانا خشم عمومى مردم،خشنودى خواص(نزدیکان)را از بین مىبرد،امّا خشم خواص را خشنودى همگان بىأثر مىکند
خواصّ جامعه،همواره بار سنگینى را بر حکومت تحمیل مىکنند زیرا در روزگار سختى یاریشان کمتر،و در اجراى عدالت از همه ناراضىتر،و در خواستههایشان پافشارتر،و در عطا و بخششها کم سپاستر،و به هنگام منع خواستهها دیر عذر پذیرتر،و در برابر مشکلات کم استقامتتر مىباشنددر صورتى که ستونهاى استوار دین،و اجتماعات پرشور مسلمین،و نیروهاى ذخیرۀ دفاعى،عموم مردم مىباشند،پس به آنها گرایش داشته و اشتیاق تو با آنان باشدضرورت راز دارى از رعیّت،آنان را که عیب جوترند از خود دور کن ،زیرا مردم عیوبى دارند که رهبر امّت در پنهان داشتن آن از همه سزاوارتر است،پس مبادا آنچه بر تو پنهان است آشکار گردانى، و آنچه که هویداست بپوشانى که داورى در آنچه از تو پنهان است با خداى جهان مىباشد، نفى:آپورتونیسم Opportunism (فرصت طلبى پس چندان که مىتوانى زشتىها را بپوشان،تا آن را که دوست دارى بر رعیّت پوشیده ماند خدا بر تو بپوشاند
گره هر کینهاى را در مردم بگشاى،و رشته هر نوع دشمنى را قطع کن،و از آنچه که در نظر روشن نیست کناره گیر.در تصدیق سخن چین شتاب مکن،زیرا سخن چین گرچه در لباس اندرز دهنده ظاهر مىشود امّا خیانتکار است جایگاه صحیح مشورت بخیل را در مشورت کردن دخالت نده،که تو را از نیکوکارى باز مىدارد،و از تنگدستى مىترساند.ترسو را در مشورت کردن دخالت نده،که در انجام کارها روحیّه تو را سست مىکند.حریص را در مشورت کردن دخالت نده،که حرص را با ستمکارى در نظرت زینت مىدهد.همانا بخل و ترس و حرص،غرائز گوناگونى هستند که ریشۀ آنها بدگمانى به خداى بزرگ است
ادامه دارد