وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ اَلْإِسْلاٰمِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی اَلْآخِرَةِ مِنَ اَلْخٰاسِرِینَ﴿٨۵﴾
و هر کس جز اسلام(و تسلیم در برابر فرمان حق،) آیینی برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زیانکاران است.(٨۵)(ال عمران)
متن زیر سخنرانی جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در تاریخ 8 مردادماه سال 93 با جمعی از مسئولان بسیج دانشجویی کل کشور برگزار شده است.
روشنفکری و آینده جهان / معنای روشنفکری و آرمان روشنفکر سکولار
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد الله رب العالمین و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین و اللعن علی اعدائهم اجمعین. بحث راجع به روشنفکری اسلامی و شاخصه ها، آسیب و آفت های آن نیست. فقط به عنوان مقدمه بحث مهدویت می خواهم این را اشاره کنم اجمالا روشن فکر مسلمان یا روشنفکر اسلامی روشنفکری است که هم افق های آینده و افق های روشنی که پیش روی جامعه ی بشریت است می بیند و هم وضعیت گذشته جامعه بشری و وضعیت کنونی را می بیند و علاوه بر شناخت صحیحی که به واسطه بصیرت، آگاهی و هوشیاری نسبت به وضعیت کنونی جامعه بشری، زمینه هایی که در گذشته سابقه داشته و افقی که آینده پیش روی ما است دارد؛ دغدغه اصلاح امور و تغییر امور جامعه بشری و به خصوص مسلمان ها و به ویژه جمع دوستان اهل بیت و شیعیان اهل بیت را نیز دارد. دغدغه او این است که این وضعیت را به نفع آن آینده مطلوب و به سمت آن تغییر بدهد.
امروز روشنفکریی که در جامعه ما وجود دارد حتی روشنفکری مذهبی ما در این زمینه دچار آسیب است. روشنفکرهای سکولار که اصولا آینده‌ای را که در آن زیست می کند و افق نظر آن هاست و دلشان می خواهد به سمت آن آینده حرکت کنند چیزی جز آرمان های جامعه متجدد غرب و اتوپیای غربی نیست. آن چیزی را هم که بد می دانند و به اصطلاح مربوط به دوران گذشته و علت عقب افتادگی می کنند به تعبیر آنها «سنت» است و مذهب را هم جزو سنت قرار می دهند. بنابراین اگر بپذیرید که روشنفکر آن کسی است که گویا از آینده متولد شده و هر کسی که آشنای با آن آینده است با آن ایده ها زیست کرده، یک دورانی در آن آینده ها زندگی می کرده حالا دوباره از آن آینده در زمان کنونی متولد شده است و دغدغه دارد این جامعه را به سمت آن آینده حرکت بدهد. آینده ای که آن ها
می بینند چیزی جز جامعه مدرن با تصریحی که متفکرین اجتماعی غرب ترسیم کردند مد نظرشان نیست و وقتی هم می خواهند بر اساس آن وضعیت کنونی را بشناسند و رد پای آن را در گذشته دنبال کنند تا آسیب شناسی کنند و برای آینده تغییر بدهند با همین رویکرد است.
روشنفکرهای سکولار معمولا اینطوری هستند و بعضی از آن ها که ممکن است به ظاهر مسلمان هم باشند یا مسلمان هستند یک دین حداقلی دارند، ولی واقعا نگاهشان به مسائل بیشتر سیر به سمت تجدد است. یعنی نمی توانند آن طرف جامعه غربی را ببینند فراتر از وضعیت کنونی غرب و ایرادات جامعه مدرن را نمی توانند تصدیق بکنند. در سریال قهوه تلخ شخصی که به عنوان یک روشنفکر نقش ایفا می کند و در همه زمینه ها نقش اصلاحی دارد یک آدمی است که از آینده متولد شده بعد جامعه خودش را بر اساس آن آینده آسیب شناسی می کند و می خواهد آن را اصلاح کند. دیده اید آن آینده ای که متولد شده واقعا جامعه مدرن غربی است.
روشنفکر سکولار همه چیز جامعه خودش - حتی مذهب و فرهنگ مذهب را -که اسم آن را سنت می گذارند با غرب متجدد می سنجد و بعد بر اساس آن نقد می کند و می خواهد این را بر اساس آن اصلاح بکند. حتی در درون دنیای اسلام روشنفکری سکولار وجود دارد. سکولاریست های مسلمان خودشان را به اصطلاح روشنفکرترین آدم ها، دغدغه مند و دردمند هم می دانند و به اصطلاح درد بشریت را دارند وقتی می‌خواهند چاره جویی کنند مسیری را که ترسیم می کنند به سوی مدرنیزاسیون و تغییر همه جانبه فضای جامعه به سمت تجدد است، ما باید در مقابل این نگاه آینده بعد از جریان تجدد را ببینیم.
به نظر من تجدد از آغاز تا کنون یکی از تاریک ترین دوران های تاریخی زندگی اجتماعی بشر است. گرچه مدرنیسم به ظاهر بوی روشنفکری می دهد و با شعارهای روشنفکرانه شکل گرفته مثل تکیه بر آزادی، کرامت انسان، عدالت و امنیت جهانی، ولی این ها دروغ های بزرگی است که به بشریت گفتند و ما باید به این نکته توجه داشته باشیم. یادم هست که پوپر در مصاحبه ای در باره جامعه آرمانی گفته بود همین آمریکا جامعه آرمانی است همین جامعه ای که در هر ثانیه چقدر جنایت و تجاوز به عنف و امثال این ها در آن اتفاق می افتد. پرسیدند آن اتوپیایی که شما می گفتید چه شد؟ گفت: از اول یک دروغ بزرگ بود که به بشر گفتند. دیگر بهتر از این نمی شود و بهترین وضعیت همین است. آن حرفی هم که فوکویاما بعد از فروپاشی شوروی زد همین را می خواست بگوید که بهترین وضعیت موجود،
همین لیبرال دموکراسی و ایده پایانی همین جا است. بعد زود متوجه شد اشتباه کرده است که گفت ما به پایان تاریخ رسیدیم.
خب روشنفکری که پایان تاریخ را جریان لیبرال دموکراسی می داند و از آن موضع می خواهد نقد کند، آسیب شناسی کند و جامعه جهانی را سیر بدهد افق نهایی او همان جا است. خب برای این که این اتفاق بیافتد و جامعه را بر اساس اندیشه مدرن بشناسیم و بعد وضعیت موضوع را شناسایی کنیم و برنامه ریزی کنیم، ده ها رشته علمی و دانش های پشتیبان این مطلب تولید شده است که روشنفکران سکولار معمولا سعی می کنند با این دانسته ها آشنا بشوند. آن هایی که عمیق تر می اندیشند فلسفه تاریخ غرب حتما مطالعه می کنند و با آن فلسفه تاریخ مانوس هستند و کار می کنند، تاریخ تمدن را حتما مطالعه می کنند و وضعیت جامعه جهانی را با نگاه کلان و ماهواره ای بر اساس رویکرد فلسفه تاریخی و بر اساس تاریخ تمدن تحلیل می کنند. یعنی حرکت جامعه جهانی را در مقیاس حرکت های تمدنی و تغییرات تمدنی و برخورد تمدن ها می بینند و آینده بشر و مسیر حرکت اجتماعی بشر را هم در فضای فلسفه تاریخ بحث می کنند.
پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سید محمدمهدی میرباقری
